این اولین پست از مجموعه پست‌هایی است که به مناسبت شروع به کار کمپین جهانی ویتنس (WITNESS) علیه قطعی اینترنت منتشر می‌شود. در این مطلب به استراتژی‌های ثبت و مستند کردن موارد نقض حقوق بشر در حین قطعی اینترنت پرداخته می‌شود. برای کسب آخرین اطلاعات در مورد منابع جدید به صفحه اصلی کمپین سر بزنید. این پست به زبان‌های اسپانیایی و عربی نیز در دسترس است.
در یک بلاگ ویدیویی پرشور که ۱۸ ژانویه ۲۰۱۱ در فیسبوک منتشر شد، اسما محفوظ، فعال مدنی مصری، از مردم کشورش خواست روز ۲۵ ژانویه ۲۰۱۱ به خیابان‌ها بیایند، و در میدان تحریر تجمع کنند. در روزهای منتهی به روز انقلاب مصر، شمار فزاینده‌ای از وبسایت‌ها و شبکه‌های اجتماعی نظیر فیسبوک، توییتر، یوتیوب و واتساپ، و همچنین شبکه‌های مخابراتی داخلی و بین‌المللی به دست دولت حسنی مبارک مسدود شدند. با این حال، این اختلال شبکه در سطح کشور مانعی برای سرنگونی یک دیکتاتوری ۳۰ ساله توسط معترضان نشد.
اعتراضات درون-دیجیتالی
جنبش مدنی خیلی زود به کشورهای همسایه در جنوب غربی آسیا و شمال آفریقا، از جمله تونس، لیبی، سوریه، بحرین و عربستان سعودی سرایت کرد، و الهام‌بخش روندی شد که بعدها بهار عربی نام گرفت. اما دولت‌ها به سختی در تلاش بودند که جلوی دیده شدن محتوا و مطالب دموکراسی خواهانه را بگیرند، و برای ترساندن کسانی که چنین مطالبی را منتشر می‌کردند به خشونت متوسل شدند. از قطع کامل اینترنت و اختلال‌های مقطعی گرفته، تا ایجاد «سیاه چاله ها»؛ از دسترسی غیرمجاز به شناسه‌های کاربری و رمزعبورها، تا هک وبسایت‌های مخالف دولت؛ از تحت نظر گرفتن فزاینده تا سو استفاده از قوانین و پیگرد قضایی به اتهام «افترا». با وجود همه این اقدامات این دولت‌ها نتوانستند جلوی ایجاد ارتباط بین صداهای آفلاین با بازیگران میدانی را بگیرند.
پس از آنکه حکومت‌ها به سرعت برای ساکت کردن اظهارات آنلاین و محدود کردن دسترسی به اطلاعات وارد عمل شدند، معلوم شد که تصاویر ویدیویی نقش مهمی در ثبت و مستندسازی تعرضات علیه شهروندان بازی می‌کند. ویدیوهای ضبط شده توسط شهروندان، حتی آن‌هایی که تصاویرشان لرزان بود، در شبکه‌های اجتماعی پخش شدند و تبدیل به اسناد ارزشمندی شدند که هر صدا و هر مرگی که به ایجاد تغییرات انقلابی کمک کرد را پررنگ کنند. این شکل جدید و چند وجهی کنشگری سیاسی و ارائه شهادت دیجیتال تا به امروز تاثیر عمیقی بر اعتراضات دیجیتالی مشابه در سراسر دنیا داشته است.
موضع ویتنس
در ویتنس موضع ما این است که دسترسی به اینترنت یکی از حقوق بشر است، و خاموشی اینترنت این حق را نقض می‌کند. به علاوه، چنین اقداماتی زندگی و معیشت مردم را مختل می‌کند و بر اقتصاد جهان تاثیر می‌گذارد. فقر اینترنتی به‌طور خاص در زمان همه‌گیری جهانی تشدید می‌شود. با آنکه در نگاه کلی، دسترسی به اینترنت در سطح جهان در حال رشد است، طبق یافته‌های ورلد دیتا لب (World Data Lab)، یک میلیارد و صد میلیون نفر دچار فقر اینترنتی‌هستند.
در سال ۲۰۱۶، ویتنس به همراه ائتلافی از گروه‌هایی از سراسر جهان به بسته شدن اینترنت اعتراض کرد و از دولت‌ها خواست که اینترنت را باز بگذارند ( #KeepItOn). مشاهدات ما حاکی از آن است که اختلالات شبکه معمولا در حین اعتراضات، انتخابات و دوره‌های بی‌ثباتی سیاسی پیش می‌آیند، و با تشدید سرکوب حکومتی، حملات نظامی و خشونت همراه هستند. مدت زمان خاموشی‌های اینترنت هم به نحو فزاینده ای رو به افزایش هستند، ردگیری آنها سخت‌تر شده، و در بسیاری از مناطق دنیا رواج یافته است.
دولت‌ها ممکن است تلاش کنند تعطیلی اینترنت را به بهانه «حفظ امنیت عمومی» یا دلایل مشابه توجیه کنند، اما می‌بینیم که این خاموشی‌ها در زمان‌هایی اتفاق می‌افتند که حکومت‌های سرکوبگر از این هراس دارند که کنترلشان بر مردم، اطلاعات یا روایت سیاسی غالب را از دست بدهند، و در همین راستا حق همگانی دسترسی به اطلاعات و آزادی بیان را محدود می‌کنند. فشار ساز و کارها و نهادهای بین المللی صیانت از حقوق بشر مانند سازمان ملل متحد یا دیگر ابتکارات غیرحکومتی مانع کار این متخلفان مکرر نشده است. در طول سال‌های زیادی که ویتنس با جوامع مختلف برای تامین حق ثبت اتفاقات کار میدانی کرده است، بر ما مسلم شده که تمرکز بر جاهایی که اینترنت در آن نقشی حیاتی ایفا می‌کند از همیشه واجب‌تر است.
آسیا و آفریقا
این اواخر، دولت در کشورهایی مثل هند و میانمار دستور بسته شدن طولانی مدت اینترنت را صادر کرده‌اند، که پیامد آن نقض آشکار حقوق بشر، و ضربه‌های مخرب مالی بر اقتصاد این کشورها بوده است. کنترل پلیسی بر اینترنت در جامو، کشمیر و لداخ ِ تحت اشغال هند، که طولانی ترین تعطیلی اینترنت در تاریخ است، ۲.۸ میلیارد دلار خسارت به بار آورده است. بزرگترین دموکراسی جهان این اقدامات را در قالب پیشگیری از بروز خشونت و به عنوان «اقدامات امنیتی» توجیه می‌کند، و به اعمال مجازات های سنگین علیه مخالفان ادامه میدهد. برای اهالی کشمیر اشغالی، تعطیلی اینترنت به قیمت نابودی خدمات درمانی، آموزش و معیشت بوده است.
از ژوئن ۲۰۱۹، دولت میانمار اینترنت را در ایالات راخین و چین تعطیل کرده، و ادعا می‌کند دلیل آن برخورد با «اخلال در نظم عمومی» و «فعالیت‌های غیرقانونی» است. در سایه درگیری مسلحانه داخلی بین حکومت و نیروهای مسلح، موارد جدی نقض حقوق بشر علیه اقلیت روهینگیا ادامه دارد. از ابتدای فوریه امسال، ویدیوهای تخلفات ارتشیان، از جمله تیراندازی گسترده به معترضان میانماری ِ مخالف کودتا در شهر یانگون (رانگون)، در اینترنت پخش شد. برای بسیاری از شهروندان، مسدود شدن اینترنت مانع از توجه بین المللی به اقدامات منجر به نسل‌کشی می‌شود، و این شاهد دیگری بر آن است که چرا حکومت میانمار خواهان محدود کردن اینترنت است.
همین امسال، دولت اوگاندا در میان رای‌گیری دسترسی به اینترنت را قطع کرد، و کار شمارش رای‌دهندگان و دسترسی به اطلاعات مستقل را دشوار کرد. در واکنش به این اقدام، گروه‌های مخالف دولت از تلفن‌هایشان برای ثبت و ضبط موارد ارعاب رای‌دهندگان و تخلفات انتخاباتی استفاده کردند، و برای تامین امنیت نامزدهای اپوزیسیون از پخش مستقیم (live streaming) بهره بردند. اقدام دولت در ممنوع کردن تصویربرداری نه تنها شهروندان را از حق ثبت تخلفات محروم کرد، بلکه شواهد موجود از تخلفات انتخاباتی را هم از بین برد.
در نیجریه، بعد از حذف یک توییت رییس جمهور محمدو بوهاری توسط این شبکه اجتماعی، دولت دسترسی به آن را ممنوع کرد. فعالان مدنی نظیر ترژر اندوکا برای مقابله با خشونت های پلیس در جریان اعتراضات موسوم به #EndSARS (به سارس پایان دهید)، از توییتر استفاده می‌کردند. برای این فعالان، توییتر ابزار ارزشمندی برای نشان دادن تخلفات و طرح درخواست پاسخگویی دولت بود.
آمریکای لاتین و حوزه دریای کارائیب
ماه آوریل امسال، تظاهرات علیه یک طرح اصلاحات مالیاتی در کلمبیا گسترش یافت. این طرح باعث فقیرتر شدن شهروندانی می‌شد که قبلا هم از پاندمی کووید- ۱۹ لطمه دیده بودند. حکومت کلمبیا با خشونت با برنامه اعتصاب ملی برخورد کرد، موبایل‌هایی که از آنها برای ثبت حوادث اعتراضات استفاده شده بود را توقیف کرد، و دسترسی به اینترنت و پلتفورم های اینترنتی را محدود کرد.
دولت کوبا هم در ژوئیه امسال دسترسی به اینترنت را محدود کرد. در آن موقع، کوبایی‌ها در یک قیام ضد حکومتی بی سابقه دسته دسته به خیابان‌ها ریختند و خواستار حقوق اولیه‌ای نظیر دسترسی به غذا، دارو و کمک‌های اقتصادی شدند. گفته می‌شود یک پخش زنده فیسبوکی از محلی در نزدیکی هاوانا، پایتخت کوبا، جرقه اولیه اعتراضات بود، و سازمان‌دهندگان اعتراضات به سرعت با ارسال ویدیو، فایل صوتی و پیامک از کوبایی‌های مقیم خارج درخواست کمک بیشتر کردند.
ایالات متحده
در ایالات متحده، مسائلی مثل هزینه بسیار بالا، اعتبارسنجی افراد، فقدان زیرساخت‌های اینترنت پرسرعت و عقبگرد ساز و کارهای حمایت از بی‌طرفی اینترنت، دسترسی به اینترنت را محدود می‌کند. بسامد و مقیاس تاثیر این مسائل معمولا با نژاد و طبقه اجتماعی افراد مرتبط است. طبق گزارش FCC، حدود نوزده میلیون آمریکایی به اینترنت پرسرعت دسترسی ندارند. اما بسیاری از گروه‌ها معتقدند که این تخمین بسیار پایین است و استدلال می‌کنند که چنین مطالعاتی معمولا قادر نیستند بررسی کنند که مساله چطور به شکلی نامتناسب مناطق کم درآمد و رنگین پوستان را تحت تاثیر قرار میدهد. این امر در دوران کووید-۱۹ تشدید هم شده، زیرا رسیدگی به آموزش مدرسه‌ای، دسترسی به خدمات درمانی، اطلاع رسانی در حوزه بهداشت عمومی، و امور و نیازهای روزمره آنلاین شده است.
استراتژی‌هایی برای ثبت‌کنندگان ویدیویی
موسسه ویتنس با جوامعی که سال‌هاست که مستقیما با کسانی که از تعطیلی اینترنت رنج برده‌اند کار می‌کند. ما از بازیگران میدانی نکته‌ها، تکنیک‌ها و استراتژی‌های مهمی در زمینه تهیه و حفظ اسناد و شواهد ویدیویی در زمان تعطیلی اینترنت آموخته‌ایم. حال که در حال شروع کارزار جهانی «دیدبانی تعطیلی‌های اینترنت: مستند سازی برای حقوق بشر» هستیم، می‌خواهیم تاکید کنیم که آماده‌سازی اهمیتی کلیدی دارد. ما معتقدیم که برای شروع به استفاده از این راهنمایی‌های ارزشمند لازم نیست فعالان مدنی، شهروندان شاهد، روزنامه نگاران و فیلمسازان منتظر تعطیل شدن اینترنت در جایی شوند.
راهنمایی‌های ما برای دستگاه های اندروید و آیفون قابل استفاده هستند. در بعضی موارد باید از پیش برنامه‌ریزی کرد (و معمولا به دسترسی به اینترنت نیاز است). همه اینها مستلزم داشتن کامپیوتر نیست. خوب است هرازگاهی این استراتژی‌ها بازبینی شوند و قدم‌های لازم پیش از آنکه دسترسی‌تان به اینترنت قطع شود و نیاز به ثبت موضوعی داشته باشید، برداشته شوند. ویدیوهای آموزشی را دانلود کنید تا در موقع تعطیلی اینترنت بتوانید به آنها دسترسی داشته باشید یا با دیگران به اشتراک بگذارید. و سخن آخر اینکه در کار روزمر تان شروع به استفاده از تکنیک‌ها و روش‌های توصیه شده کنید تا قبل از اینکه در وضعیت اضطراری قرار بگیرید ملکه ذهنتان شوند.
اینترنت همچنان ابزاری حیاتی است که برای فعالان مدنی و شهروندان شاهد فضایی برای سازماندهی حرکات، تقویت پیام‌ها و فاش کردن موارد نقض حقوق بشر فراهم می‌کند. در هفته های پیش رو، ویتنس منابع و پست‌های بیشتری را به زبان‌های مختلف به اشتراک خواهد گذاشت تا از تلاش‌هایی که در سراسر دنیا برای ثبت حوادث می‌شود حمایت کند. ما در کنار هم صاحبان قدرت را به پاسخگویی وا می‌داریم، و از شما هم دعوت می‌کنیم ایده‌ها و استراتژی‌هایتان را با هشتگ #EyesOnShutdowns از طریق ایمیل، توییت و بازنشر پست‌هایمان به اشتراک بگذارید.
این نوشته ترجمه این پست وبلاگ از موسسه ویتنس است.
