دسته‌ها
فیلتربان

اینترنت ماهواره‌ای و حقوق دیجیتال در ایران

تازه‌ترین تکنولوژی‌های اینترنت ماهواره‌ای امیدی برای برطرف کردن مشکلات بی‌شمار ارتباطات شبکه‌ای و اینترنتی هستند. پوشش اینترنتی در روستاها و مناطق دور افتاده از هدف‌های اولیه‌ی این تکنولوژی اعلام شده‌ است، اما می‌توان آن را همچون راه حل بالقوه‌ی سانسور و خاموشی‌های اینترنتی در کشورهای استبدادی هم به شمار آورد.

کاربران ایرانی به خوبی با دشواری‌های دسترسی نابرابر به اینترنت و سانسور فضای مجازی آشنا هستند. به دنبال اعتراضات آبان ۹۸ که در آن به دستور دولت به مدت چند روز اینترنت مسدود شد، و موارد متعدد قطع اینترنت از آن تاریخ تاکنون، بسیاری از ایرانیان با این هراس دائمی روبرو هستند که نوبت بعدی برای خاموشی اینترنت در کشور کی فرا می‌رسد. روزنه‌ای از امید هنگامی آشکار شد که ایلان ماسک، در پاسخ به این سوال که آیا «استارلینک» به ایران هم خواهد رسید، در توییتر نوشت، «همه‌ی تلاش‌مان را خواهیم کرد.»

اما باید خاطرنشان کرد هنوز مشکلات متعددی وجود دارد که باعث می‌شود تا مدت‌ها کاربران نتوانند به طور رایگان و بدون محدودیت به اینترنت ماهواره‌ای دسترسی پیدا کنند. بسیاری از این مشکلات قبلا با جزییات به بحث گذاشته شده است. گرچه هنوز اینترنت ماهواره‌ای به ایران نرسیده، اما در اینجا می‌خواهیم به برخی از چالش‌های مربوط به کاربرد آن در ایران بپردازیم و توضیح دهیم چرا در کوتاه مدت نمی‌توان امید داشت که این تکنولوژی بتواند مشکل قطعی اینترنت در ایران را حل کند.

اینترنت ماهواره‌ای چیست؟

اینترنت ماهواره‌ای ــ به معنی دسترسی به اینترنت از راه ماهواره‌های ارتباطی ــ یک تکنولوژی جدید نیست. شرکت‌های تجاری نظیر «ویاسَت» و «هیوزنت» ده‌ها سال است که در آمریکا دسترسی به اینترنت ماهواره‌ای را امکان‌پذیر کرده‌اند، به ویژه در مناطق دور افتاده که کشیدن کابل برای اینترنت ثابت راحت نبوده است. شرکت‌های دیگر مثل «فریدام‌سَت» همین سرویس را در اروپا فراهم کرده‌اند. این خدمات عموما با فناوری‌های قدیمی‌تر عرضه می‌شوند مثل ماهواره‌های ژئوسینک که با فاصله‌ی ۳۵,۷۸۶ کیلومتری از زمین در مدار زمین‌ایستا، هم‌سرعت با دوران زمین می‌چرخند.

از مهم‌ترین مشکلات فناوری قدیمی اینترنت ماهواره‌ای مشکل «تأخیر» (latency) است. مشکل تأخیر به این معنی است که رفت و آمد داده‌ها میان کاربر و ماهواره زمان بیشتری می‌برد. برخی کارها مثل تعامل سریع با اپلیکیشن‌ها، و گفتگو‌های زنده‌ی ویدیویی که نیاز به پهنای باند بالا دارد در این نوع از ارتباط کند صورت می‌گیرد.

اما اکنون تکنولوژی‌های جدیدتر پا به میدان گذاشته‌اند مانند «استارلینک» متعلق به اسپیس اِکس، «پروژه‌ی کویپر» متعلق به آمازون، و «وان وب». این تکنولوژی‌ها از ماهواره‌های پایین‌پرواز در مدار نزدیک‌تر به زمین استفاده می‌کنند که در فاصله‌ی ۵۰۰ تا ۲۰۰۰ کیلومتری زمین  قرار می‌گیرند. ماهواره‌های جدید می‌خواهند با حل «مشکل تأخیر» که دامنگیر ماهواره‌های قدیمی ژئو سینک بود، امکان دسترسی به اینترنت سریع را فراهم کنند و جمعیت بیشتری را زیر پوشش منظومه‌های خود بگیرند.

استارلینک همچنین در صدد است ارتباط داده‌ها میان ماهواره‌های یک منظومه را چنان افزایش دهد که نیازی به تماس با ایستگاه‌های زمینی نباشد و از این راه، بازهم مشکل تأخیر را کم‌تر کند. تا به امروز، استارلینک تعداد ۱۷۳۷ ماهواره به مدار فرستاده که آخرین‌ مورد در ماه مه ۲۰۲۱ (اردیبهشت ۱۴۰۰) به فضا فرستاده شد. این گروه از ماهواره‌های مرتبط، بزرگ‌ترین منظومه‌ی ماهواره‌ای در فضا را تشکیل می‌دهند. بنا به گفته‌ی خانم گوین شات‌ول، پس از تصویب مراجع رگولاتوری، انتظار می‌رود از سپتامبر ۲۰۲۱ استارلینک بتواند «پوشش پیوسته‌ی جهانی» به مشتریان خود عرضه کند.

چه موانعی بر سر راه اینترنت ماهواره‌ای در ایران وجود دارد؟

حاکمیت جمهوری اسلامی آینده‌ی اینترنت در ایران را در استقرار شبکه ملی اطلاعات می‌بیند، پروژه‌ای که سال‌هاست آغاز شده و مبتنی بر ایجاد اینترنت بومی است که از طریق آن مقامات دولتی کنترل فزاینده‌ای بر زیرساخت‌های فنی و همچنین بر محتوا و خدمات آن خواهند داشت. آیا می‌توان تصور کرد که چنین آینده‌ای با ورود اینترنت ماهواره‌ای به عنوان یک رقیب، به مسیر تازه‌ای گام بگذارد؟ ما در اینجا به برخی موانع که بر سر راه اینترنت ماهواره‌ای در ایران وجود دارد می‌پردازیم تا نشان دهیم شبکه ماهواره‌ای ‌نمی‌تواند امکان دسترسی آزاد و بدون محدودیت به اینترنت بین‌المللی را به کاربران ایرانی عرضه کند.

محدودیت‌های قانونی و مقرراتی

همانند سایر خدمات اینترنتی از سوی آی‌اس‌پی‌ها، ارائه‌دهندگان خدمات ماهواره‌ای نیز به مجوز رسمی نیاز دارند تا بتوانند به صورت قانونی فضای یک کشور را پوشش دهند. آی‌اس‌پی‌ها غالبا موظف هستند از قوانین و مقررات رسمی هر کشور تبعیت کنند تا بتوانند مجوز فعالیت در آن کشور را دریافت کنند.

در اوایل سال جاری، به نقل از ابوالحسن فیروزآبادی، دبیر شورای عالی فضای مجازی، گفته شد که اینترنت ماهواره‌ای «می‌تواند علت وجودی کل شبکه ملی اطلاعات را زیر سوال ببرد.» او اضافه کرد که، «برای شرکت‌هایی که نسبت به ارائه خدمات منظومه‌های ماهواره‌ای اقدام می‌کنند باید مقررات تدوین شود. در همین حال باید یک سری مجوز صادر شود تا کسانی که می‌خواهند در کشور از طریق این شبکه‌ها فعالیت کنند حتما اخذ مجوز کنند.» سیاست‌گذاران ایران به خوبی واقف هستند که باید وجود اینترنت ماهواره‌ای و مزایای آن در بالا بردن کیفیت شبکه‌ها را به رسمیت بشناسند. نرخ پوشش اینترنت ثابت در کشور به ویژه در مناطق دور افتاده بسیار پایین است و همین باعث فشار بیشتر بر شبکه‌های موبایل می‌شود. اینترنت ماهواره‌ای قابلیت حل این مشکل را دارد بدون آنکه نیاز به سرمایه‌گذاری‌های کلان در زیرساخت شبکه‌های زمینی باشد. ما هنوز نمی‌دانیم شرایط صدور مجوز برای خدمات اینترنت ماهواره‌ای چیست اما بدون شک در برگیرنده‌ی مقررات موجود در مورد محتوای مجاز خواهد بود. همچنین چنانچه دولت امر به خاموشی و قطع سرویس بدهد، ارائه دهندگان خدمات باید اطاعت کنند در غیر این صورت مجوز آن‌ها باطل خواهد شد.

هزینه‌ها و الزامات مالی

برای دسترسی به اینترنت ماهواره‌ای نیاز به دستگاه گیرنده‌ی مخصوص است. استارلینک این گیرنده را به مشتریان آزمایشی خود در مناطقی که پوشش می‌دهد به قیمت ۴۹۹ دلار می‌فروشد. ایران هنوز تحت پوشش استارلینک قرار ندارد. علاوه بر هزینه‌ی گیرنده، مشتریان باید ۹۹ دلار حق اشتراک ماهیانه بپردازند. هنوز محدودیت سقف مصرف داده‌ها برای این مشتریان منظور نشده، اما معلوم نیست این وضع در آینده به همین صورت باقی بماند.

با توجه به نرخ تورم در کشور، عدم دسترسی به سیستم‌های مالی بین‌المللی، و نرخ‌های ارز نجومی، انتظار نمی‌رود اکثر ایرانیان در شرایط فعلی بتوانند این هزینه‌ها را تقبل کنند، تازه با فرض اینکه مجوز فعالیت برای این خدمات صادر شده باشد. با توجه به اینکه ارائه دهندگان خدمات استارلینک و کویپر مرکزشان در آمریکا است، اگر تحریم‌های اقتصادی ایالات متحده علیه جمهوری اسلامی ادامه پیدا کند، فعالیت تجاری آن‌ها در ایران به مراتب دشوارتر و چه بسا به کلی ممنوع خواهد شد.

سرکوب‌های احتمالی

چنانچه شرکت‌های اینترنت ماهواره‌ای تصمیم بگیرند بی‌توجه به مقررات داخلی و بدون مجوز رسمی، ایران را پوشش دهند، چه اتفاقی خواهد افتاد؟ در این حالت نه تنها درآمد و سودی نصیب ارائه دهندگان این خدمات نمی‌شود، عواقب دیگری را نیز به دنبال خواهد داشت. اتحادیه بین المللی مخابرات یا آی‌تی‌یو (ITU) که یک نهاد وابسته به سازمان ملل متحد است، مرجع رسمی تصمیم‌گیرنده در مورد سهمیه‌ی فرکانس‌های مخابراتی است که فرکانس‌های فناوری ماهواره‌ای را هم شامل می‌شود. در اساسنامه‌ی آی‎تی‌یو، حق مدیریت فرکانس‌های رادیویی به عنوان «موضوعی مربوط به حاکمیت ملی» به رسمیت شناخته شده و در نتیجه، این دولت‌ها هستند که اختیار نهایی در این مورد را دارند که چه نهادی و از چه طریقی پهنای فرکانس‌ها در آن کشور را مورد استفاده قرار ‌دهد. پس استفاده‌ی غیرمجاز از این فرکانس‌ها به معنی زیرپا گذاشتن حق حاکمیت ملی این دولت‌هاست که می‌تواند به مسدود کردن ارتباط‌ها و واکنش شدید آن دولت‌ها منجر شود. پلیس سایبری فتا در کشور نیز با کنترل و رصد فضای مجازی در مقامی است که می‌تواند این حق حاکمیت ملی را اعمال کند و جلو دسترسی «غیرمجاز» به اینترنت ماهواره‌ای را بگیرد.

این بار اول نیست که مقامات جمهوری اسلامی در برابر تکنولوژی ماهواره‌ای سد ایجاد می‌کنند. در سال‌های ۱۳۷۰ تلویزیون ماهواره‌ای و دیش‌های خانگی برای نخستین بار دسترسی به کانال‌های تلویزیونی‌ خارج از صدا و سیمای دولتی را ممکن ساختند. بلافاصله قوانینی وضع شد که واردات و پخش گیرنده‌های ماهواره‌ای را ممنوع کرد. این سیاست با حمله‌‌ی نیروی انتظامی به خانه‌ها، مصادره‌ی دیش‌ها،  جریمه نقدی و مسدود کردن امواج ماهواره‌ای، به اجرا درآمد اما با گذشت زمان در دهه‌های بعد این سخت‌گیری‌ها کاهش پیدا کرد.

گزینه‌های غیرآمریکایی برای اینترنت ماهواره‌ای

طبعا گزینه‌های دیگری به‌جز شرکت‌های آمریکایی برای عرضه‌ی خدمات اینترنت ماهواره‌ای وجود دارند. کشور چین در رقابت با آمریکا مشغول توسعه‌ی منظومه‌ی ماهواره‌ای خودش است. اگر چین سرانجام موفق شود بدیل موفقی برای خدمات بین‌المللی عرضه کند، آنگاه می‌تواند جایگزین مناسبی برای شرکت‌های آمریکایی شود تا ارتباط با اینترنت ماهواره‌ای را در ایران محقق سازد.

با توجه به عملکرد گذشته‌ی دولت چین در سانسور اطلاعات و نیز رابطه‌ی نزدیک با جمهوری اسلامی، احتمال زیادی می‌رود که چینی‌ها از مقررات داخلی ایران پیروی کرده و در صورت لزوم تن به سانسور و حتی مسدود کردن اینترنت به فرمان دولت ایران بدهند. از نگاه حاکمیت ایران، این راه حل بهتری برای مشکل اینترنت سریع خواهد بود که کارکرد شبکه ملی اطلاعات را هم به خطر نخواهد انداخت.

مسائل دیگر مربوط به استفاده تجاری از اینترنت ماهواره‌ای

علاوه بر آنچه گفته شد، مشکلات بین‌المللی دیگری هم بر سر راه اینترنت ماهواره‌ای وجود دارد.

ارزیابی‌های نخستین از میزان موفقیت استارلینک یک‌سان نبوده است. عده‌ای عملکرد آن‌ را تحسین کرده‌اند اما منتقدان دیگر نسخه‌ی آزمایشی استارلینک را «غیرقابل اعتماد، نامنظم، و ناتوان در عبور از چند درخت» توصیف کرده‌اند. استارلینک با مشکلات زیست‌محیطی دیگری نیز دست به گریبان بوده، مثلاً داغ‌کردن دیش‌ها در گرمای آریزونا که طبق گزارش‌ها منجر به «خاموشی گرمایشی» و قطع ساعت‌ها ارتباط با اینترنت شده‌ است.

نکته‌ی دیگر ایمنی است. مشکل ایمنی داده‌ها در مورد ماهواره‌های قدیمی‌تر قبلا بحث شده است، اینکه داده‌های منتقل شده چون رمزی نشده‌اند در معرض حمله‌های سایبری قرار می‌گیرند. استارلینک ادعا می‌کند «اطلاعات فرستاده شده از سوی استارلینک به دستگاه شما و از دستگاه شما به استارلینک رمزی شده هستند.» با این حال، در وبسایت استارلینک ما جزییات بیشتری راجع به پروتکل‌های ایمنی و رمزی‌کردن داده‌ها نمی‌یابیم. مسأله‌ی ایمنی برای کاربرانی که ساکن کشورهای استبدادی و در معرض رصد دایمی هستند، امری حیاتی است.

در ایالات متحده، کمیسیون ارتباطات فدرال (FCC) برای تصویب پروژه‌هایی نظیر «منظومه‌های عظیم» استارلینک با چالش‌های قانونی بسیاری روبرو است زیرا احتمال اینکه فعالیت‌های فضایی استارلینک با قوانین زیست‌محیطی در تعارض باشد وجود دارد. گذشته از مشکلات زیست‌محیطی، ممکن است عملکرد منظومه‌های بزرگ ماهواره‌ای تأثیر منفی بر ستاره‌شناسی و تحقیقات علمی فضایی داشته باشند.

گذشته از موارد بالا، برخی از منتقدان اشاره کرده‌اند که فعالیت‌های فضایی شرکت‌های غول‌پیکری چون آمازون، گوگل، و فیسبوک چه بسا همراه با زیر پا گذاشتن اصول بی‌طرفی اینترنتی باشد، چون برتری این شرکت‌ها در کنترل زیرساخت‌های جدید، دست‌شان را باز می‌گذارد تا ترافیک ارتباطات را به سمت خود هدایت کنند.

نتیجه

شاید به وقت بیشتری نیاز باشد تا شرکت‌های خدمات اینترنت ماهواره‌ای بتوانند ایران را هم زیر پوشش خود بگیرند. با آنکه امکان تکنیکی برقراری ارتباط ماهواره‌ای با اینترنت بین‌المللی وجود دارد، محدودیت‌های مالی و قوانین و مقررات بین‌المللی مانع از آن است که کاربران ایرانی به راحتی بتوانند به این خدمات دسترسی پیدا کنند. این محدودیت‌ها، در کنار برنامه‌های بلندپروازانه‌ی شبکه ملی اطلاعات، بر روی هم مانع از آن است که اینترنت ماهواره‌ای در آینده‌ی نزدیک قادر شود بر سانسور و فیلترینگ دولتی پیروز شود.

چنانچه جمهوری اسلامی به شرکت‌های غیرآمریکایی روی آورد، باز هم احتمال اینکه خدمات آن‌ها راه حل مناسبی برای فیلترینگ و خاموشی‌های اینترنتی باشد ضعیف است. حتی دسترسی رایگان و امن به اینترنت بین‌المللی هم چندان محتمل نخواهد بود.

در شرایط کنونی و با امکانات موجود، بهترین راه برای بهبود اوضاع اینترنت در ایران تداوم داد‌خواهی برای دسترسی آزاد و رایگان به اینترنت است. هم‌چنین توسعه امکاناتی که  بتواند دسترسی به اینترنت امن و بدون محدودیت در کشورهای استبدادی را فراهم کند.

دسته‌ها
WITNESS

نگاهی به موارد قطعی اینترنت

این اولین پست از مجموعه پست‌هایی‌ است که به مناسبت شروع به کار کمپین جهانی ویتنس (WITNESS) علیه قطعی اینترنت منتشر می‌شود. در این مطلب به استراتژی‌های ثبت و مستند کردن موارد نقض حقوق بشر در حین قطعی اینترنت پرداخته می‌شود. برای کسب آخرین اطلاعات در مورد منابع جدید به صفحه اصلی کمپین سر بزنید. این پست به زبان‌های اسپانیایی و عربی‌ نیز در دسترس است.

در یک بلاگ ویدیویی پرشور که ۱۸ ژانویه ۲۰۱۱ در فیسبوک منتشر شد، اسما محفوظ، فعال مدنی مصری، از مردم کشورش خواست روز ۲۵ ژانویه ۲۰۱۱ به خیابان‌ها بیایند، و در میدان تحریر تجمع کنند. در روزهای منتهی به روز انقلاب مصر، شمار فزاینده‌ای از وبسایت‌ها و شبکه‌های اجتماعی نظیر فیسبوک، توییتر، یوتیوب و واتساپ، و همچنین شبکه‌های مخابراتی داخلی و بین‌المللی به دست دولت حسنی مبارک مسدود شدند. با این حال، این اختلال شبکه در سطح کشور مانعی برای سرنگونی یک دیکتاتوری ۳۰ ساله توسط معترضان نشد.

اعتراضات درون-دیجیتالی

جنبش مدنی خیلی زود به کشورهای‌ همسایه در جنوب غربی آسیا و شمال آفریقا، از جمله تونس، لیبی، سوریه، بحرین و عربستان سعودی سرایت کرد، و الهام‌بخش روندی شد که بعدها بهار عربی نام گرفت. اما دولت‌ها به سختی در تلاش بودند که جلوی دیده شدن محتوا و مطالب دموکراسی خواهانه را بگیرند، و برای ترساندن کسانی که چنین مطالبی را منتشر می‌کردند به خشونت متوسل شدند. از قطع کامل اینترنت و اختلال‌های مقطعی گرفته، تا ایجاد «سیاه چاله ها»؛ از دسترسی غیرمجاز به شناسه‌های کاربری و رمزعبورها، تا هک وبسایت‌های مخالف دولت؛ از تحت نظر گرفتن فزاینده تا سو استفاده از قوانین و پیگرد قضایی به اتهام «افترا». با وجود همه این اقدامات این دولت‌ها نتوانستند جلوی ایجاد ارتباط بین صداهای آفلاین با بازیگران میدانی را بگیرند.

پس از آن‌که حکومت‌ها به سرعت برای ساکت کردن اظهارات آنلاین و محدود کردن دسترسی به اطلاعات وارد عمل شدند، معلوم شد که تصاویر ویدیویی نقش مهمی در ثبت و مستندسازی تعرضات علیه شهروندان بازی می‌کند. ویدیوهای ضبط شده توسط شهروندان، حتی آن‌هایی که تصاویرشان لرزان بود، در شبکه‌های اجتماعی پخش شدند و تبدیل به اسناد ارزشمندی شدند که هر صدا و هر مرگی که به ایجاد تغییرات انقلابی کمک کرد را پررنگ کنند. این شکل جدید و چند وجهی کنشگری سیاسی و ارائه شهادت دیجیتال تا به امروز تاثیر عمیقی بر اعتراضات دیجیتالی مشابه در سراسر دنیا داشته است.

موضع ویتنس

در ویتنس موضع ما این است که دسترسی به اینترنت یکی از حقوق بشر است، و خاموشی اینترنت این حق را نقض می‌کند. به علاوه، چنین اقداماتی زندگی و معیشت مردم را مختل می‌کند و بر اقتصاد جهان تاثیر می‌گذارد. فقر اینترنتی به‌طور خاص در زمان همه‌گیری جهانی تشدید می‌شود. با آنکه در نگاه کلی، دسترسی به اینترنت در سطح جهان در حال رشد است، طبق یافته‌های ورلد دیتا لب (World Data Lab)، یک میلیارد و صد میلیون نفر دچار فقر اینترنتی‌هستند.

در سال ۲۰۱۶، ویتنس به همراه ائتلافی از گروه‌هایی از سراسر جهان به بسته شدن اینترنت اعتراض کرد و از دولت‌ها خواست که اینترنت را باز بگذارند ( #KeepItOn). مشاهدات ما حاکی از آن است که اختلالات شبکه معمولا در حین اعتراضات، انتخابات و دوره‌های بی‌ثباتی سیاسی پیش می‌آیند، و با تشدید سرکوب حکومتی، حملات نظامی و خشونت همراه هستند. مدت زمان‌ خاموشی‌های اینترنت هم به نحو فزاینده ای رو به افزایش هستند، ردگیری آنها سخت‌تر شده، و در بسیاری از مناطق دنیا رواج یافته است.

دولت‌ها ممکن است تلاش کنند تعطیلی اینترنت را به بهانه «حفظ امنیت عمومی» یا دلایل مشابه توجیه کنند، اما می‌بینیم که این خاموشی‌ها در زمان‌هایی اتفاق می‌افتند که حکومت‌های سرکوبگر از این هراس دارند که کنترلشان بر مردم، اطلاعات یا روایت سیاسی غالب را از دست بدهند، و در همین راستا حق همگانی دسترسی به اطلاعات و آزادی بیان را محدود می‌کنند. فشار ساز و کارها و نهادهای بین المللی صیانت از حقوق بشر مانند سازمان ملل متحد یا دیگر ابتکارات غیرحکومتی مانع کار این متخلفان مکرر نشده است. در طول سال‌های زیادی که ویتنس با جوامع مختلف برای تامین حق ثبت اتفاقات کار میدانی کرده است، بر ما مسلم شده که تمرکز بر جاهایی که اینترنت در آن نقشی حیاتی ایفا می‌کند از همیشه واجب‌تر است.

آسیا و آفریقا

این اواخر، دولت‌ در کشورهایی مثل هند و میانمار دستور بسته شدن طولانی مدت اینترنت را صادر کرده‌اند، که پیامد آن نقض آشکار حقوق بشر، و ضربه‌های مخرب مالی بر اقتصاد این کشورها بوده است. کنترل پلیسی بر اینترنت در جامو، کشمیر و لداخ ِ تحت اشغال هند، که طولانی ترین تعطیلی اینترنت در تاریخ است، ۲.۸ میلیارد دلار خسارت به بار آورده است. بزرگترین دموکراسی جهان این اقدامات را در قالب پیشگیری از بروز خشونت و به عنوان «اقدامات امنیتی» توجیه می‌کند، و به اعمال مجازات های سنگین علیه مخالفان ادامه می‌‌دهد. برای اهالی کشمیر اشغالی، تعطیلی اینترنت به قیمت نابودی خدمات درمانی، آموزش و معیشت بوده است.

از ژوئن ۲۰۱۹، دولت میانمار اینترنت را در ایالات راخین و چین تعطیل کرده، و ادعا می‌کند دلیل آن برخورد با «اخلال در نظم عمومی» و «فعالیت‌های غیرقانونی» است. در سایه درگیری مسلحانه داخلی بین حکومت و نیروهای مسلح، موارد جدی نقض حقوق بشر علیه اقلیت روهینگیا ادامه دارد. از ابتدای فوریه امسال، ویدیوهای تخلفات ارتشیان، از جمله تیراندازی گسترده به معترضان میانماری ِ مخالف کودتا در شهر یانگون (رانگون)، در اینترنت پخش شد. برای بسیاری از شهروندان، مسدود شدن اینترنت مانع از توجه بین المللی به اقدامات منجر به نسل‌کشی می‌شود، و این شاهد دیگری بر آن است که چرا حکومت میانمار خواهان محدود کردن اینترنت است.

همین امسال، دولت اوگاندا در میان رای‌گیری دسترسی به اینترنت را قطع کرد، و کار شمارش رای‌دهندگان و دسترسی به اطلاعات مستقل را دشوار کرد. در واکنش به این اقدام، گروه‌های مخالف دولت از تلفن‌هایشان برای ثبت و ضبط موارد ارعاب رای‌دهندگان و تخلفات انتخاباتی استفاده کردند، و برای تامین امنیت نامزدهای اپوزیسیون از پخش مستقیم (live streaming) بهره بردند. اقدام دولت در ممنوع کردن تصویربرداری نه تنها شهروندان را از حق ثبت تخلفات محروم کرد، بلکه شواهد موجود از تخلفات انتخاباتی را هم از بین برد.

در نیجریه، بعد از حذف یک توییت رییس جمهور محمدو بوهاری توسط این شبکه اجتماعی، دولت دسترسی به آن را ممنوع کرد. فعالان مدنی نظیر ترژر اندوکا برای مقابله با خشونت های پلیس در جریان اعتراضات موسوم به #EndSARS (به سارس پایان دهید)، از توییتر استفاده می‌کردند. برای این فعالان، توییتر ابزار ارزشمندی برای نشان دادن تخلفات و طرح درخواست پاسخگویی دولت بود.

آمریکای لاتین و حوزه دریای کارائیب

ماه آوریل امسال، تظاهرات علیه یک طرح اصلاحات مالیاتی در کلمبیا گسترش یافت. این طرح باعث فقیرتر شدن شهروندانی می‌شد که قبلا هم از پاندمی کووید- ۱۹ لطمه دیده بودند. حکومت کلمبیا با خشونت با برنامه اعتصاب ملی برخورد کرد، موبایل‌هایی که از آنها برای ثبت حوادث اعتراضات استفاده شده بود را توقیف کرد، و دسترسی به اینترنت و پلتفورم های اینترنتی را محدود کرد.

دولت کوبا هم در ژوئیه امسال دسترسی به اینترنت را محدود کرد. در آن موقع، کوبایی‌ها در یک قیام ضد حکومتی بی سابقه دسته دسته به خیابان‌ها ریختند و خواستار حقوق اولیه‌ای نظیر دسترسی به غذا، دارو و کمک‌های اقتصادی شدند. گفته می‌شود یک پخش زنده فیسبوکی از محلی در نزدیکی‌ هاوانا، پایتخت کوبا،‌ جرقه اولیه اعتراضات بود، و سازمان‌دهندگان اعتراضات به سرعت با ارسال ویدیو، فایل صوتی و پیامک از کوبایی‌های مقیم خارج درخواست کمک بیشتر کردند.

ایالات متحده

در ایالات متحده، مسائلی مثل هزینه بسیار بالا، اعتبارسنجی افراد، فقدان زیرساخت‌های اینترنت پرسرعت و عقبگرد ساز و کارهای حمایت از بی‌طرفی اینترنت، دسترسی به اینترنت را محدود می‌کند. بسامد و مقیاس تاثیر این مسائل معمولا با نژاد و طبقه اجتماعی افراد مرتبط است. طبق گزارش FCC، حدود نوزده میلیون آمریکایی به اینترنت پرسرعت دسترسی ندارند. اما بسیاری از گروه‌ها معتقدند که این تخمین بسیار پایین است و استدلال می‌کنند که چنین مطالعاتی معمولا قادر نیستند بررسی کنند که مساله چطور به شکلی نامتناسب مناطق کم درآمد و رنگین پوستان را تحت تاثیر قرار می‌دهد. این امر در دوران کووید-۱۹ تشدید هم شده، زیرا رسیدگی به آموزش مدرسه‌ای، دسترسی به خدمات درمانی، اطلاع رسانی در حوزه بهداشت عمومی، و امور و نیازهای روزمره آنلاین شده است.

استراتژی‌هایی برای ثبت‌کنندگان ویدیویی

موسسه ویتنس با جوامعی که سال‌هاست که مستقیما با کسانی که از تعطیلی اینترنت رنج برده‌اند کار می‌کند. ما از بازیگران میدانی نکته‌ها، تکنیک‌ها و استراتژی‌های مهمی در زمینه تهیه و حفظ اسناد و شواهد ویدیویی در زمان تعطیلی اینترنت آموخته‌ایم. حال که در حال شروع کارزار جهانی «دیدبانی تعطیلی‌های اینترنت: مستند سازی برای حقوق بشر» هستیم، می‌خواهیم تاکید کنیم که آماده‌سازی اهمیتی کلیدی دارد. ما معتقدیم که برای شروع به استفاده از این راهنمایی‌های ارزشمند لازم نیست فعالان مدنی، شهروندان شاهد، روزنامه نگاران و فیلمسازان منتظر تعطیل شدن اینترنت در جایی شوند.

راهنمایی‌های ما برای دستگاه های اندروید و آیفون قابل استفاده هستند. در بعضی موارد باید از پیش برنامه‌ریزی کرد (و معمولا به دسترسی به اینترنت نیاز است). همه اینها مستلزم داشتن کامپیوتر نیست. خوب است هرازگاهی این استراتژی‌ها بازبینی شوند و قدم‌های لازم پیش از آنکه دسترسی‌تان به اینترنت قطع شود و نیاز به ثبت موضوعی داشته باشید، برداشته شوند. ویدیوهای آموزشی را دانلود کنید تا در موقع تعطیلی اینترنت بتوانید به آنها دسترسی داشته باشید یا با دیگران به اشتراک بگذارید. و سخن آخر اینکه در کار روزمر‌ تان شروع به استفاده از تکنیک‌ها و روش‌های توصیه شده کنید تا قبل از اینکه در وضعیت اضطراری قرار بگیرید ملکه ذهنتان شوند.

اینترنت همچنان ابزاری حیاتی‌ است که برای فعالان مدنی و شهروندان شاهد فضایی برای سازماندهی حرکات، تقویت پیام‌ها و فاش کردن موارد نقض حقوق بشر فراهم می‌کند. در هفته های پیش رو، ویتنس منابع و پست‌های بیشتری را به زبان‌های مختلف به اشتراک خواهد گذاشت تا از تلاش‌هایی که در سراسر دنیا برای ثبت حوادث می‌شود حمایت کند. ما در کنار هم صاحبان قدرت را به پاسخگویی وا می‌داریم، و از شما هم دعوت می‌کنیم ایده‌ها و استراتژی‌هایتان را با هشتگ #EyesOnShutdowns از طریق ایمیل، توییت و بازنشر پست‌هایمان به اشتراک بگذارید.

این نوشته ترجمه این پست وبلاگ از موسسه ویتنس است.